Çocuk İşçi Cinayetleri raporunu yayınlayan İSİG Meclisi, devlet eliyle çocuk işçiliğin meşrulaştırılarak yaygınlaştırıldığına dikkat çekti. Son on iki yılda en az 742, AKP’li yıllarda en az 978 çocuk çalışırken hayatını kaybettiğini belirten İSİG Meclisi, 2025 yılının Çocuk İşçiliği ile mücadele yılı haline getirilmesi gerektiğini vurguladı.

İşçi Sağlığı Ve İş Güvenliği Meclisi Çocuk İşçi Cinayetleri raporunu kamuoyuyla paylaştı.

İSİG Meclisi hazırladığı rapor ve açıklamalarla çocuk işçi cinayetlerine sık sık dikkat çekiyor. Fakat çocuk işçilik ve çocuk işçi cinayetleri artarak devam ediyor.

Türkiye’de üzere çocuk işçiliğinin önlenmesi temel hedefiyle 2017-2023 yılları arasında “Çocuk İşçiliğiyle Mücadele Ulusal Programı (2017-2023)” uygulamaya konuldu ve bu çerçevede Başbakanlık Genelgesiyle 2018 yılı “Çocuk İşçiliği ile Mücadele Yılı” ilan edilmişti.

Çocuk İşçiliği Yasaklaması Gereken Devlet Sermayeye Bedava İş Gücü Sağlıyor

Çocuk işçiliğine son vermek amacıyla başlatılan seferberlik kapsamında ILO’nun teknik, BM ajanslarının mali desteğiyle imzalanan bu deklarasyona 6 bakanlık ve 7 işçi ile işveren sendikası da imza atmıştı. Ancak geçen sürede çocuk işçilikle mücadele bir yana devlet MESEM projesiyle ucuz iş gücü arayan sermage sahiplerine bedava iş gücü sağlayarak çocuk işçiliği meşrulaştırdı. Diğer yandan çocuk işçilik yokmuş gibi davranan devlet çocuk işçi cinayetlerini de görmezden geliyor. Çoğunluğu kayıt dışı çalışan ve yaşı 15 ve altındaki çocuk ölümleri devlet kayıtlarda yer almıyor.

2024 yılında bugüne kadar iş cinayetinde 71 çocuğun iş cinayetinde yaşamını yitirdiğini belirten İSİG Meclisi, 2024 yılında en yüksek çocuk işçi ölümü gerçekleştiğine dikkat çekti.

2025 yılının “Aile Yılı” ilan edilmesine de değinilen raporda bu politikanın, sermayenin uluslararası politikasıyla paralel bir eğilim olduğuna işaret edildi.

İSİG Meclisi'nden Çocuk İşçiliğe Karşı Mücadele Çağrısı

Sermaye sahipleri için ucuz iş gücünün vazgeçilmez olduğunu devletin MESEM projesi ile bedava iş gücü sağladığı da ifade eden İSİG Meclisi “Çocuklarımız geleceğimizdir, ölmelerine, sakat kalmalarına, yaralanmalarına izin vermeyeceğiz, çocuklarımıza yaşanılacak bir ülke bırakmak istiyoruz” diyen sendikalara, meslek örgütlerine, eğitim emekçilerine, demokratik kitle örgütlerine, siyasi partilere ve tüm işçi sınıfına ve tüm halka "Çocuk işçiliğine karşı her şehirde birlikte mücadele edelim" çağrısında bulundu. Çocuk işçiliğin önlenmesi için panel, çalıştay, basın açıklaması, basın açıklaması, miting vb. etkinlikler yapılarak bu konunun acilen gündeme getirecek adımlar atılması gerektiğinin vurgulandığı raporda "Hepimiz bu sorumluluğu almalı ve 2025 yılını gerçek anlamda Çocuk İşçiliği İle Mücadele Yılı haline getirmeliyiz. Biz üzerimize düşeni yapmaya hazırız" denildi. İSİG Meclisi iş cinayetleri raporları hazırlamanın yanı sıra emek ve meslek örgütleri ile birlikte işçilerin ya da emek örgütlerinin ihtiyaç duyması halinde, konusunda yetkin gönüllülerin katılımıyla İSİG önlemleri, işçilerin hakları, halk sağlığı, beslenme vb. panel, forum ve eğitim çalışmaları da gerçekleştiriyor.

İSİG Meclisi yayınladığı çocuk işçi cinayetlerine ilişkin bilgilerin yüzde 91’ini ulusal basından; yüzde 9’unu ise çocuk işçilerin aileleri, mesai arkadaşları ve yerel basından aldığı bilgilere dayanarak tespit ediyor.

2013-2024 Yıllarında 742 Çocuk İşçi Çalışırken Hayatını Kaybetti

Rapora göre 2013 yılında en az 59 çocuk işçi, 2014 yılında en az 54 çocuk işçi, 2015 yılında en az 63 çocuk işçi, 2016 yılında en az 56 çocuk işçi, 2017 yılında en az 60 çocuk işçi, 2018 yılında en az 67 çocuk işçi, 2019 yılında en az 67 çocuk işçi, 2020 yılında en az 67 çocuk işçi, 2021 yılında en az 62 çocuk işçi, 2022 yılında en az 62 çocuk işçi, 2023 yılında en az 54 çocuk işçi ve 2024 yılında en az 71 çocuk işçi olmak üzere, 2013-2024 yılları döneminde en az 742 çocuk işçi çalışırken hayatını kaybetti.

Çalışma Bakanlığı’nın verilerine göre; 2002 yılında en az 1 çocuk işçi, 2003 yılında en az 18 çocuk işçi, 2004 yılında en az 29 çocuk işçi, 2005 yılında en az 27 çocuk işçi, 2006 yılında en az 29 çocuk işçi, 2007 yılında en az 28 çocuk işçi, 2008 yılında en az 29 çocuk işçi, 2009 yılında en az 12 çocuk işçi, 2010 yılında en az 24 çocuk işçi, 2011 yılında en az 24 çocuk işçi ve 2012 yılında en az 15 çocuk işçi iş cinayetinde hayatını kaybetti.

2002 Yılından Bu Yana 978 Çocuk İşçi Hayatını Kaybetti

Çalışma Bakanlığı’nın bu verilerine 2013 yılından itibaren İSİG Meclisi'nin tespit ettiği veriler eklendiğinde AKP’nin iktidara geldiği 2002 yılından bu yana en az 978 çocuk işçi iş cinayetinde hayatını kaybetti. SGK ve İSİG Meclisi rakamlarına bakıldığında devletin resmi verilerinin çocuk işçi ölümlerini saklamakta olduğunu gösteriyor.

2013 yılında en az 18, 2014 yılında en az 20, 2015 yılında en az 20, 2016 yılında en az 19, 2017 yılında en az 18, 2018 yılında en az 27, 2019 yılında en az 14, 2020 yılında en az 13, 2021 yılında en az 11, 2022 yılında en az 13, 2023 yılında en az 17 ve 2024 yılında en az 22 “on sekiz yaşındaki işçi” hayatını kaybetti. Yani tek tek yaş bilgilerinin teyit edilmesi gereken 212 işçinin hayatını kaybettiği gerçeği ortaya çıkıyor.

Çoçuk İşçilik Tarımda, Sanayide, İnşaatta...

Tarımdan sanayi ve inşaata kayan, özellikle MESEM aracılığıyla kitleselleştirilen çocuk işçilik sürecine girildiğine işaret edilen raporda çocuk işçi ölümlerinde her ne kadar hala tarım sektörü ilk sırada yer alsa da sanayi ve inşaatlarda ölen çocuk işçi sayısının giderek arttığı, kırsal yoksulluğun devam etmesine rağmen çocuk işçi ölümlerinin kentlere kaymasının bazı nedenleri olduğu ifade edilen raporda kırsal yoksulluk derinleşerek devam edereken, kentsel yoksulluğun da derinleştiği devletin MESEM projesiyle kitleselleştirilen çocuk işçiliğin ve tüm Anadolu kentlerinde yoğunlaşan Organize Sanayi Bölgesi (OSB) gerçekliğinin artık çocuk işçi ölümlerini kent merkezlerine ve çeperlerine taşıdığına dikkat çekildi.

Çocuk İşçi Ölümleri Görünmez Kılınıyor

Tarım işçisi çocukların tamamen sosyal hayattan dışlandığı ve yerleşim merkezleri dışında hem yaşadıkları hem çalıştıkları alanda çevrelendiklerinden ötürü ölümleri devlet ve sermaye tarafından “görünmez” kılındığını ifade eden İSİG Meclisi, "Oysa çocuk işçiler artık her yerde, kentlerin merkezinde, AVM’lerde, sokakta, şantiyelerde, sanayide ve OSB’lerde. Her ailede veya sülalede bir çocuk çalışıyor, her sokakta tanıdık bir çalışan çocuk var. Üretimden gelen bu gerçeklik çocuk işçiliği “görünür” kılıyor ancak çocuk işçilik; eğitim, öğrenim, yetişecek eleman argümanlarıyla meşrulaştırılmaya çalışılıyor ve ölümler maskeleniyor" diyerek çocuk işçi ölümlerinin gizlendiğine dikkat çekti.

Raporda MESEM Projesine değinilerek, çocuk işçiliğin 4 gün işe 1 okula uygulamasıyla sermayeye bedava iş gücü temin ederek çocuk devletin teşvik ettiğine işaret edildi.

2013-2024 Çocuk İş Cinayetlerinin İşkollarına Göre Dağılımı

Rapora göre Tarım, Orman işkolunda 402 çocuk (268 işçi ve 134 çiftçi); İnşaat, Yol işkolunda 88 çocuk; Metal işkolunda 53 çocuk; Konaklama, Eğlence işkolunda 51 çocuk; Gıda işkolunda 26 çocuk; Ticaret işkolunda 24 çocuk; Genel İşler işkolunda 22 çocuk; Taşımacılık işkolunda 19 çocuk; Tekstil, Deri işkolunda 18 çocuk; Ağaç, Kâğıt işkolunda 13 çocuk; Kimya, Lastik işkolunda 8 çocuk; Enerji işkolunda 5 çocuk; Çimento, Toprak, Cam işkolunda 3 çocuk; Madencilik işkolunda 1 çocuk; İletişim işkolunda 1 çocuk; Sağlık işkolunda 1 çocuk; çalıştığı işkolunu belirlenemeyen 7 çocuk işçi çalışırken hayatını kaybetti.

Çocukların en çok çalışırken hayatını kaybettiği iş kolu tarım olurken son yıllarda azalmasına karşın yine ilk sırada tarım iş kolu gelse de sanayide çalışmaya başlayan çocuk işçilerin sayısı giderek artıyor. Rapora göre 2024 yılında tarımda ölen çocukların oranı yüzde 31. Bu oran 2014 yılında yüzde 61.

İSİG Meclisi raporda MESEM projesi ve çocuk işçilik ve çocuk işçi ölümlerine ise "Sanayide çırak ve kalfa olarak birçok çocuk işçi çalışıyordu. Ancak MESEM ile birlikte bu sayı tarihimizde görmediğimiz bir oranda devlet eliyle kitleselleştirildi. Bu durumun bir yansıması olarak sanayide çalışırken hayatını kaybeden çocukların oranı 2024 yılında yüzde 25’e ulaştı. • Burada hemen belirtelim. Son bir buçuk yıldır MESEM kapsamında çalışırken ölen çocuk işçi sayısı da 12’ye ulaştı.

• Bir vurgulanması gereken husus da moto kurye olarak çalışan çocuklardır. Son yıllarda 15-17 yaş grubunda ölen moto kurye sayısı hızla arttı.

• 76’sı Suriyeli olmak üzere en az 86 göçmen çocuk işçi hayatını kaybetti. Bu ölümlerin tüm çocuk işçiler içindeki oranı yüzde 12’dir. Göçmen çocuklar patronlar açısından, ücret pazarlığı imkânı olmayan, ücret ödemelerini eksik yatırabileceği ya da geciktirebileceği, hakkını aradığında şiddet uygulayabileceği, zorla çalıştırabileceği ek bir çocuk işçi kitlesi olarak görülüyor" ifadeleriyle dikkat çekiyor.

2013-2024 Çocuk İş Cinayetlerinin Nedenlerine Göre Dağılımı

Trafik, Servis Kazası nedeniyle 201 çocuk; Zehirlenme, Boğulma nedeniyle 125 çocuk; Ezilme, Göçük nedeniyle 103 çocuk; Yüksekten Düşme nedeniyle 71 çocuk; Şiddet nedeniyle 61 çocuk; Elektrik Çarpması nedeniyle 48 çocuk; Yıldırım Düşmesi nedeniyle 44 çocuk; Patlama, Yanma nedeniyle 29 çocuk; Kalp Krizi, Beyin Kanaması nedeniyle 15 çocuk; Kesilme, Kopma nedeniyle 13 çocuk; İntihar nedeniyle 11 çocuk; Nesne Çarpması, Düşmesi nedeniyle 9 çocuk; Diğer nedenlerden dolayı 12 çocuk işçi çalışırken hayatını kaybetti.

• Trafik ve servis kazaları en çok çocuk işçi ölüm nedenidir. Çünkü mevsimlik tarım işçisi olan çocuklar tıka basa dolu minibüslerde, traktör kasalarında veya açık kasa kamyonetlerin yaptıkları kazalarda yollara savrulmaktalar. Buna bir de son dönemde artan moto kurye çocukların ölümlerini de eklememiz gerekir.

• Yine önemli bir neden de boğulmalardır. Mevsimlik tarım işçisi çocuklar içme suyu veya genel kullanım için ihtiyaç olan suları derelerden ve su kanallarından sağlamaktadır. Ayrıca yazın 40 dereceyi aşan sıcaktan korunmak ve yine yıkanma ihtiyacı için girilen bu derelerde ve su kanallarında çocuklar boğulmaktadır.

• Ezilmeler metal, gıda, tekstil, inşaat ve kimya işçisi çocukların sıkça karşılaştığı bir ölüm nedenidir. Ölmediklerinde de uzuv kaybı, kırılma gibi ciddi sağlık sorunlarına neden olmaktadır. Yüksekten düşmeler ise inşaat işçisi çocukların ilk sıradaki ölüm nedenidir.

• Şiddet ise korunmasız olan çocukların en başta tarımda olmak üzere işyerlerinde ve sokakta karşılaştıkları bir ölüm nedenidir. Çocuk işçiler için maruz kalınan fiziksel ve psikolojik şiddet çoğu zaman gündelik yaşamın bir parçası haline gelmiştir.

2013-2024 Yıllarında Çocuk İş Cinayetlerinin Cinsiyetlere Göre Dağılımı :

104 kız ve 638 oğlan çocuk işçi çalışırken hayatını kaybetti.

• İş cinayetlerinde ölen kız çocuklarının 6-14 yaş grubundaki oranı yüzde 22’dir. Bu oran tüm yaşlardaki kadın işçi ölüm ortalamasının 3 katıdır. Genel olarak baktığımızda da tüm çocuk işçiler içinde bu oran tüm yaşlardaki kadın işçi ölüm ortalamasının 2 katıdır.

2013-2024 Çocuk İş Cinayetlerinin Yaşlara Göre Dağılımı

4 yaşında 5 çocuk, 5 yaşında 6 çocuk, 6 yaşında 5 çocuk, 7 yaşında 7 çocuk, 8 yaşında 16 çocuk, 9 yaşında 14 çocuk, 10 yaşında 25 çocuk, 11 yaşında 21 çocuk, 12 yaşında 39 çocuk, 13 yaşında 47 çocuk, 14 yaşında 71 çocuk, 15 yaşında 113 çocuk, 16 yaşında 142 çocuk ve 17 yaşında 231 çocuk işçi çalışırken hayatını kaybetti...

• Türkiye’de çocuk işçilik 4 ila 8 yaş aralığında başlıyor. Tarımda toplayıcılık, çobanlık ve mevsimlik tarım işçiliği yapan; sokakta mendil satan, cam silen çocuklar var. Ancak mevsimlik tarım işçisi ve sokakta çalışan çocukların sayısında 8 yaşından itibaren ciddi bir artış var. 10-12 yaşlarda tekstil ve metalde çalışan çocukları görüyoruz. 13-14 yaşlarından itibaren tarım, inşaat, sanayi ve hizmetlerde çalışan sayıları yüzbinlere ulaşan; 15-17 yaş grubunda ise tarım başta olmak üzere konaklama, ticaret, inşaat, metal, tekstil ve gıda gibi işkollarında çalışan milyonu aşkın çocuk işçi var.

2013-2024 Çocuk İş Cinayetlerinin Aylara Göre Dağılımı

Ocak ayında 43 çocuk, Şubat ayında 34 çocuk, Mart ayında 33 çocuk, Nisan ayında 39 çocuk, Mayıs ayında 71 çocuk, Haziran ayında 77 çocuk, Temmuz ayında 119 çocuk, Ağustos ayında 126 çocuk, Eylül ayında 74 çocuk, Ekim ayında 49 çocuk, Kasım ayında 45 çocuk, Aralık ayında 32 çocuk işçi çalışırken hayatını kaybetti.

• Mayıs ve Eylül aylarını içeren dönemde mevsimlik tarım işçisi çocukların ölümünü yoğun bir biçimde görüyoruz. Başka bir bakış açısıyla da tarım işçisi çocukların Mayıs ayı ile birlikte okulu bıraktığını ancak dönem açıldıktan sonra Ekim ayında okullarına döndüğünü söyleyebiliriz.

• Yine okulların kapanmasıyla birlikte Temmuz ve Ağustos aylarında “yaz aylarında” çalışan çocuk sayısının (tarıma ek olarak sanayi, inşaat ve hizmetler) kitlesel olarak artıyor.

• MESEM gibi uygulamalarla kitleselleşen “adı öğrenci olan işçiliğin” bir sonucu olarak da özellikle kış aylarında kentlerdeki OSB’lerden gelen çocuk işçi ölümlerine giderek daha sık şahit olmaktayız. Örneğin son beş ayda 3 çocuk işçi (MESEM kapsamında) çırak ya da stajyer olarak çalışırken hayatını kaybetti.

2013-2024 yıllarında Türkiye’nin 77 şehrinde çocuk iş cinayeti gerçekleşti. 54 ölüm Urfa’da; 44 ölüm İstanbul’da; 43 ölüm Gaziantep’te; 37 ölüm Adana’da; 30 ölüm Konya’da; 23 ölüm Antalya’da; 22 ölüm Ankara’da; 20 ölüm Bursa’da; 18’er ölüm Aydın, Kocaeli, Manisa, Mardin ve Mersin’de; 16 ölüm Diyarbakır’da; 14’er ölüm Ağrı ve Hatay’da; 13 ölüm Denizli’de; 12’şer ölüm Kayseri, Samsun ve Şırnak’ta; 11’er ölüm Balıkesir, Erzurum, İzmir, Kahramanmaraş ve Malatya’da; 10’ar ölüm Aksaray, Muğla, Osmaniye ve Sakarya’da; 9’ar ölüm Ordu ve Van’da; 8’er ölüm Afyon, Elazığ, Karaman, Sivas ve Tekirdağ’da; 7’şer ölüm Batman, Düzce, Giresun ve Siirt’te; 5’er ölüm Çorum, Isparta, Kastamonu, Muş ve Yozgat’ta; 4’er ölüm Bolu, Hakkari, Kilis, Kütahya, Niğde ve ve Sinop’ta; 3’er ölüm Bartın, Bitlis, Burdur, Eskişehir, Kars, Kırıkkale, Kırklareli, Tokat, Uşak ve Zonguldak’ta; 2’şer ölüm Ardahan, Bayburt, Bilecik, Bingöl, Çanakkale, Edirne, Gümüşhane, Rize ve Tunceli’de; 1’er ölüm Adıyaman, Çankırı, Karabük, Kırşehir, Nevşehir, Trabzon, Yalova ve Irak’ta meydana geldi.

• En çok çocuk işçi ölümünün meydana geldiği şehir Urfa. Diğer şehirlerde ölen mevsimlik çocuk işçilerinde de memleket olarak ilk sırada Urfalılar var.

Çocuk İşçi Çinayetleri ve Çocuk İşçiliği Önlemek İçin Mücadele Etmek Gerekiyor

İSİG Meclisi taleplerini "• Çocuk işçilik yasaklanmalı, mesleki öğrenim çocuk gelişimine uygun bir biçimde planlanmalı ve kamusal kurallar çerçevesi içinde olmalıdır.

• Eğitim her kademede parasız olmalı, müfredat bilimin ışığında ve yaşam ile bağı kuran bir şekilde yeniden yapılandırılmalıdır.

• Yaşam alanlarımız uyuşturucu ve çeteleşmeden temizlenmeli, çocukların gelişimine uygun bir hale (spor, sanat, kültürel etkinlikler vb.) getirilmelidir" şeklinde sıralıyor.

Fakat bunların gerçekleşmesinin bu sistem içinde mümkün olmadığına işaret eden İSİG Meclisi "Örgütlenmek, mücadele etmek ve direnmek gerekiyor. Şimdi, çocuklarımızı koruyacak adımları atmanın ve mücadelenin araçlarını yine çocuklarımızla birlikte oluşturmanın zamanıdır" diyerek mücadelenin zorunluluğunu vurguluyor.

Raporun Tamamı ve Grafikler İçin: